مرگ لایبور مهمترین نرخ جهان

نفس‌های نرخ لایبور به شماره افتاده است

علی حسین‌زاده | نرخ بهره پیشنهادی بین بانکی لندن یا لایبور (LIBOR: London Inter-Bank Offered Rate)، نرخ مرجعی است (بود) که بانک‌های عمده بین‌المللی بر اساس آن برای دوره‌های کوتاه‌مدت به یکدیگر قرض می‌دادند. این نرخ تا همین اواخر و به طور گسترده بعنوان شاخصی برای تعیین نرخ بهره در اوراق بهادار، وام‌ها، قراردادها (ازجمله در قراردادهای نفتی ایران) و… مورد استفاده بوده و هست.

لایبور تاریخچه طولانی داشت که بی ارتباط با ایران هم نبود. سابقه این نرخ به سال ۱۹۶۹ میلادی (۱۳۴۸ شمسی) یعنی زمانی که ایران به دنبال استقراض ۸۰ میلیون دلار وام از بانک‌های بین‌المللی بود برمی‌گردد و به مرور با افزایش مقبولیت و گسترش استفاده از آن، تا به امروز در مبادلاتی به ارزش صدها هزار میلیارد دلار (According to ICE, about $350 trillion in financial contracts are tied to LIBOR) نقش اساسی داشته است بطوری که برخی از تحلیل‌گران نرخ لایبور را حتی مهمترین عدد جهان نام نهاده‌اند. اما علی‌رغم تاریخچه طولانی و با اهمیت آن، حیات لایبور به شماره افتاده است.

در یک دهه گذشته مجموعه اتفاقاتی رخ داد که اعتبار لایبور را زیر سوال برد و منجر به تصمیم برای کنار گذاشتن آن گردید. نظر به اهمیت و گستردگی استفاده از آن، پایان اعلام و بالتبع استفاده از نرخ لایبور می‌تواند یکی از اساسی‌ترین تغییرات بازارهای مالی در دوران کنونی باشد.

سال ۲۰۱۲ بود که افشای حقایقی منجر به بروز بحران و حتی رسوایی برای نرخ لایبور شد. لایبور همیشه بر پایه اعتماد به اطلاعات اعلامی گروهی از متخصصان و بانکداران در خصوص نرخ‌های ترجیحی بهره بین بانک‌ها تعیین می‌شد اما در آن سال مشخص شد افرادی که تا آن هنگام درستکار و معتمد در نظر گرفته شده بودند، آنگونه نبودند. مشخص شد افراد دخیل در فرایند گاه برای منافع شخصی یا سازمانی خویش عدد اعلامی را تحریف و با یکدیگر تبانی می‌کردند. شاید می‌شد پیش‌بینی کرد وقتی نرخ لایبور به آن گستردگی مورد استفاده قرار می‌گرفت و حتی دهم درصد تغییر در آن منجر به جابجایی ارقام هنگفتی می‌گردید و وقتی اعلان این نرخ تابلویی از اعتبار و ریسک خود بانک‌های دخیل بود، دیگر نمی‌توان تنها به صداقت و درستکاری افراد دخیل در این فرایند اتکا کرد.

علاوه بر آن، لایبور با توجه به قدمتش دیگر در دوران کنونی با ارتباطات و سازوکارهای مالی جدید سازگار و راهگشا نبود و به مرور موضوعیت خود را از دست داده بود. در این رابطه باید گفت که بر اساس بررسی‌های انجام گرفته نرخ لایبور بعنوان یکی از عوامل ایجاد بحران مالی سال ۲۰۰۸ و عامل کلیدی انتقال و گسترش جهانی این بحران شناسایی شده است.

ژوئن ۲۰۲۳ آخرین ماهی خواهد بود که نرخ لایبور اعلام خوهد شد

اینگونه شد که بسیاری از کشورها و نهادهای مالی به تدریج شروع به جایگزینی این نرخ نمودند و از سال ۲۰۱۷ خبر کنار گذاشته شدن نرخ لایبور بطور رسمی توسط تنظیم‌گران بازارهای مالی اعلام شد. و بدین ترتیب، ماه ژوئن ۲۰۲۳ آخرین ماهی خواهد بود که نرخ‌های لایبور اعلام خواهند شد. گفتنی‌ست در همین جهت پیش از این اعلام نرخ‌های لایبور یک و دو هفتگی بر روی دلار از ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ متوقف شده بود.

نرخ‌های جایگزین لایبور

در راستای این تحول، بانک جهانی از آغاز سال ۲۰۲۲ تمام وام‌های پرداختی خود را با نرخ‌های جایگزین نظیر SOFR ،EURIBOR ،SONIA و TONA ارائه داده و نرخ لایبور در وام‌های جاری خود را نیز به تدریج با این نرخ‌ها جایگزین خواهد کرد. همچنین بر پایه اعلام فدرال رزرو آمریکا و نهاد تنظیم‌گر بریتانیا، لایبور از پایان ۳۰ ژوئن ۲۰۲۳ (۹ تیرماه ۱۴۰۲) کنار گذاشته شده و نرخ مالی کوتاه‌مدت تضمین شده (SOFR: Secured Overnight Financing Rate) جایگزین آن می‌شود. نرخ SOFR صبح هر روز کاری توسط بانک فدرال رزرو نیویورک (newyorkfed.org) اعلام می‌گردد.